Schets van de Griekse eilanden

[rcblock id=”18429″]

Griekenland is een van de meest bezochte Europese landen, maar toch een van de minst bekende. De moderne Griekse staat dateert nog maar van 1830 en omvat elementen van de Balkan, het Midden-Oosten en het Middellandse Zeegebied.

Van de duizenden Griekse eilanden zijn er rond de 100 permanent bewoond. Griekenland telt bijna 11 miljoen inwoners, van wie zo’n 10 procent op de eilanden leeft.
Al eeuwenlang zoeken veel van de eilanders hun heil in het buitenland; tegenwoordig wonen er ruim anderhalf keer zoveel Grieken in het buitenland als in het land zelf. De economie van de eilanden drijft voor een belangrijk deel op het geld dat de Grieken in het buitenland naar hun achterlaten familieleden in Griekenland sturen.  Natuurlijk is ook het toerisme een grote inkomstenbron voor de eilanden. Deze geldstroom weet zijn weg naar binnen te vinden via de plaatselijke horeca en in de verhuur van vakantiehuizen op Griekenland.
Wel keren de laatste jaren steeds meer geëmigreerde Grieken naar hun vaderland terug en beïnvloeden de kerken en de bouwkunst op veel eilanden.
Eilanden die bij elkaar in de buurt liggen, hebben onderling vaak een volkomen verschillende geschiedenis. Een groot aantal eilandengroepen langs de vaarroutes naar de Levant beleefden hun hoogtijdagen tussen de val van het Byzantijnse Rijk en de opkomst van het moderne Griekenland.
De Ionische eilanden, de Cycladen en Kreta zijn bezet geweest door de Venetianen en stonden bloot aan de Italiaanse cultuur. De Noordoostelijke Egeïsche eilanden en de Dodekanesos vielen in de middeleeuwen onder het gezag van de Genuezen en de kruisvaarders, terwijl de Argo-Saronische eilanden door Albanese christenen werden bevolkt.

Het leven op de eilanden en in de steden heeft zich in de 20^ste eeuw enorm ontwikkeld, ondanks een bezetting en oorlogen, waaronder een burgeroorlog die pas eindigde na de kolonelsjunta van 1967-1974.
Dankzij de opbrengsten uit het toerisme en de Europese Unie zijn veel eilanden de laatste jaren in een zeer snel tempo tot ontwikkeling gekomen. Tot de jaren 60 ontbraken op de meeste Egeïsche eilanden geplaveide wegen en openbare voorzieningen.
Zelfs de grotere eilanden hadden als enige openbare vervoermiddelen een enkele bus en een handjevol taxi’s. Steeds meer inwoners van de eilanden vertrokken naar Athene of emigreerden naar het buitenland.

[rcblock id=”18124″]

Religie, taal en cultuur

In de eeuwen van de Venetiaanse en Osmaanse bezetting heeft de Grieks-orthodoxe kerk via zijn liturgie en scholen de Griekse taal, en daarmee de Griekse identiteit, levend gehouden.
De orthodoxe Kerk is nog altijd invloedrijk, ondanks de suculariserende hervormingen van de eerste democratisch gekozen PASOK-regering van 1981-1985. Weliswaar zijn burgerlijke en kerkelijke huwelijken nu voor de wet gelijk, maar geen enkel zichzelf respecterend echtpaar zal besluiten zijn kinderen niet te dopen.
Ook de zondagsdienst wordt nog altijd druk bezocht, vooral door dames, die er vaak even gezellig samenkomen als de mannen in hun café.
Veel parochiepriesters, te herkennen aan hun hoge, buisvormige hoeden en lange baarden, trouwen en oefenen een tweede beroep uit. Toch bestaat er hernieuwde belangstelling voor het celibataire kloosterleven.

De prachtige en subtiele Griekse taal, de andere pijler van de nationale identiteit, was lange tijd een belangrijk punt van conflict. Enerzijds is er het katharevousa, een kunstmatige schrijftaal die haastig was ontworpen rond de tijd dat Griekenland onafhankelijk werd, en anderzijds de geleidelijk ontwikkelde spreektaal, dimotiki genaamd.
Het is niet zo verrassend dat het soepelere dimotiki tegenwoordig de voorkeur geniet, gezien de orale cultuur van het land. Het vertellen van verhalen wordt nog altijd net zo gewaardeerd als in de tijd van Homerus.
De traditie van het bardenlied leeft voort in het werk van Griekse dichter-tekstschrijvers als Manos Eleftheriou, Nikos Gatsos en Apostolos Kaldaras. De toegankelijke liederen van hun hand hebben een niet onbelangrijke rol gespeeld bij het levend houden van het dimotiki vanaf de 19^de eeuw tot nu.
Zeker in tijden van censuur, onder de vroegere dictatuur en buitenlandse overheersing, waren schrijvers en zangers een belangrijke bron van nieuws en informatie.

Ontwikkeling en diplomatie

De Grieken kampen met een permanent handelstekort, mede door het grote aantal luxegoederen dat wordt geïmporteerd op grond van de heersende xenomania – de overtuiging dat producten uit het buitenland beter zijn dan Griekse. Griekenland heeft nog altijd de kenmerken van een zich ontwikkelende economie: twee derde van BNP is gebaseerd op de opbrengsten uit de dienstensector en de landbouw.
Door het Griekse lidmaatschap van de EU sinds 1981 kent Griekenland een vrijemarkteconomie en vertoont deze geen gelijkenis met de economieën van het Oost-Europa van voor de val van het IJzeren Gordijn. Na de eeuwwisseling groeide de Griekse economie tot boven het EU-gemiddelde. Het land kreeg in 2002 de euro en werd lid van de EMU.
Onbeheerste staatsuitgaven resulteerden echter in enorme tekorten en door de financiële crisis die rond 2008 begon, kwam Griekenland in een economische crisis en werd onder toezicht gesteld van het IMF en EU.
Als gevolg van bezuinigingsmaatregelen ontstond er sociale onrust, hoewel er alleen in bepaalde wijken van een paar grote steden rellen uitbraken. De industrie is geslonken en de werkloosheid toegenomen.
Het toerisme is de grootste inkomstenbron en moet de malaise in de internationale scheepvaart compenseren, evenals de lagere inkomsten uit de landbouw, nu Griekenland in Europa meer concurrentie ondervindt.

Voor veel eilanden is het toerisme pas aan het einde van de jaren zestig van cruciaal belang geworden. Ten tijde van de junta verrezen hier tal onaantrekkelijke toeristische voorzieningen. Die van latere datum zijn meer in harmonie met de omgeving.
Planologen hopen dat het accent van het traditionele toerisme – de niet-aflatende stroom vakantiegangers die profiteren van goedkope reizen – zal verschuiven naar de nouveaux riches uit Midden-Europa en belangstellenden voor panorthodoxe pelgrimstochten en gespecialiseerde vakanties.
Om welvarender toeristen aan te trekken wordt de infrastructuur van de eilanden verbeterd, waar dit nog niet gebeurd is. Ook zijn er plannen om meer jachthavens, kuuroorden en nieuwe luchthavens aan te leggen of te verbeteren.

Het feit dat de Griekse staat nog geen 200 jaar oud is en dat de laatste eeuw werd gekenmerkt door politieke instabiliteit, heeft ertoe geleid dat de Grieken erg weinig vertrouwen hebben in overheidsinstellingen. In het dagelijkse leven draait alles om persoonlijke vriendschappen en officiële contacten.
De klassieke politieke richtingen links en rechts hebben pas in de jarendertig hun conventionele betekenis gekregen. Van de politici was de niet-koningsgezinde liberaal Eleftherios Venizelos de dominante figuur in de eerste helft van de 20^ste eeuw.
De jaren na de Tweede Wereldoorlog werden vooral bepaald door Andreas Papandreou, die drie keer premier is geweest als leider van de Panhelleense Socialistische Beweging (PASOK), en de in 1998 overleden conservatieve premier Konstantinos Karamanlis.
Sinds het einde van de Koude Oorlog, richt Griekenland zich meer op de Balkan. De betrekkingen met de buurlanden zijn verbeterd, vooral met Albanië, sinds de val van het communistische regime in 1990.
Griekenland is de belangrijkste investeerder in Bulgarije en lijkt na een toenadering tot Skopje uit te groeien tot een belangrijke regionale macht.

Dagelijks leven

Het gezin vormt nog altijd de hoeksteen van de Griekse samenleving. Van oudsher kon een familie zijn eigen land bewerken zonder de hulp van coöperaties. In veel havensteden zijn familiebedrijven nog altijd de norm. Het komt nog voor dat huwelijken tot stand komen door overleg tussen de families.
De meeste jongeren wonen tot hun trouwen bij hun ouders; buiten de grootste universiteitssteden, zoals Iraklion, Mytilini en Rhodos, durven weinig stellen samen te wonen.
Kinderen van de kleinere eilanden die mop een groter eiland naar de middelbare school gaan, wonen in bij familie.
Overigens heeft Griekenland het op twee na laagste geboortecijfer van Europa. Machogedrag is op de eilanden nog altijd gebruikelijk. Buiten de steden moeten vrouwen hun kans op een carrière vaak opofferen aan de zorg voor het huishouden en de kinderen.
In de steden staat men steeds meer op en voor geïmporteerde opvattingen op dat terrein. Toch lijkt het niet waarschijnlijk dat moderne buitenlandse invloeden veel verandering zullen brengen in de Griekse manier van leven, die nog zeer traditioneel is.

Kom ook naar een van de Griekse eilanden om deze traditie in het echt te mogen beleven. Boek je verblijf in Griekenland en ervaar de gastvrijheid van de Griekse bevolking.